Toplumsal algının yapaylığı

Bugün 7 Ekim 2025, Yaklaşık 10 yıl önce Eylül 2015'te iPad pro lansmanında iPad'de çalışabilen adobe photoshop uygulaması tanıtıldı ve sahnede bir mankenin daha önceden duygusuz bir yüz ifadesi ile çekilmiş fotoğrafında yeni bir adobe photoshop aracı kullanılarak kadın gülümsetildi.

Aşağıda solda orijinali, sağda da çok çok hafif bir gülümseme eklenmiş halini görüyorsunuz. 

Bu olayın üzerine hem Apple için hem de Adobe için küçük bir kıyamet koptu diyebiliriz. Şu linkten daha çok sayıda örneğini okuyabilirsiniz ancak kısaca büyük küçük tüm haber sitelerinden çok takipçili twitter hesaplarına kadar ana akım medyanın bileşenleri birbirlerini gazlayarak bu yapılan işi çok cinsiyetçi olduğunu savundu. The Guardian, BİR KADININ YÜZÜNÜ PHOTOSHOPLADILAR diye bir twit attı. The Wall Street Journal Apple ve Adobe, iPad Pro tanıtımında bir kadının gülüşünü "düzeltti" diye bir haber paylaştı. Mashable Apple lütfen etkinliklerinde kadınları gülmeye zorlama diye bir haber paylaştı. Burada çok garip bir çeşit Anlatısal Uyumsuzluk görüyorum. Bugün gelinen noktadan önce o zaman dahi bi durumun mantıklı bir açıklaması olmadığını düşünüyorum. 

Stüdyo bir kadına kadının rızası ile bir iş vermiş. Bu iş için kadının vücudu belli ornalarda stüdyonun tahakkümüne giriyor. Fotoğrafçı isterse kadın oturabilir, ayakta durabilir, ellerini başının üzerine koyabilir veya tek ayak üzerinde bekleyebilir. Eğer fotorğafçı isterse makyajını değiştirebilir veya farklı yüz ifadelerini kullanabilir. Örneğin kızabilir veya gülebilir. Bir modelin işi gereği kısa süreler böylesine kapsamlı bir kontrol altına girmesi yüz yıllık bir hikaye ve bugüne kadar herhalde kimse bu olay etik değil dememiştir. Netice her iş temelde insanın bedenini ve yeteneklerinibazı şartları yerine getirmek üzere kiraya vermesinden ibarettir. E sektörün böyle olduğunu The Wall Street Journal gazetecileri bilmiyor mu? O gazetecilerin kendi işleri de böyle değil mi? İşlerine devam edebilmeleri için belli saatlerde bir yerlere gitmek, kendisi için başkası tarafından belirlenmiş sandalyeye poposunu koymak, başkası tarafından seçilmiş klavye ve fareye eliyle dokunmak zorunda. Kendisi bile seçmiş olsa başkası bunları yap dedi diye yapmak zorunda. 

Yani şu an 2015 yılında dahi olsak, bir modelin fotoğrafının sonradan gülümser hale getirilmesinin hiç bir şekilde etik bir problem olmaması gerekiyor. ama hadi 2025'e gelelim. Geçen ay Google, Nano Banana görsel oluşturma modelini çıkardı ve bakın Meshable bunun haberinde bir kadın görseli kullanarak modelin bir kadına farklı kıyafetler giydirebileceğini gösterdi. Bu kıyafetlerden birisi kısa şortlu bir voleybol forma takımı. Başka bir örnekte ise -sıkı durun-, bir kadını güldürdüler.

Burada dikkat çekmek istediğim şey bu olayın basit bir algı değişimi olmadığıdır. İnsan bedeni ile ilgili bir konuda 10 yıl içerisinde bir şey kesinlikle kabul edilemezkez çok normal karşılanan bir şey olamaz. Medya, bizim göremediğimiz kuvvetlerce yönetilen bir ortamdır. Bu gem geleneksel medya hem de sosyal medya için aynı oranda geçerli olduğunu gösteren en iyi örneklerden biri de bu kadın güldürme konusudur. 

Öncelikle 2015'deki tepkinin nedeni konusunda benim fikrim rakip firmaların uzuvları (veya uluslararası, tahmin etmesi dahi mümkün olmayan farklı bir mesele de olabilir) tarafından cinsiyetçilik konusunda hassas bazı odak şahıslar tetiklendi ve onların ilk yuvarladığı kartopu insanların davranışlarına bağlı olarak büyüdü. Bu konuda bizim dikkat etmemiz gereken şey ise eğer böyle bir proje eğer bize normalde hissetmeyeceğimiz bir şey hissettiriyorsa burada bir kullanılan taraf oluyoruz ve bilmediğimiz bir gücün amacına hizmet ediyoruz. Bu ihtimali teknoloji konusundan alın her konuya koyun medya olan her alanda bu her zaman gerçek ve geçerli bir tehdittir. Bundan korunmak için de bilgi alırken yorum almaktan kaçınmak çok önemli. Bilginin kendisi de risk unsuru ancak o başka bir konu.

Şimdi bu konuyu kapatırken konunun başında bahsi geçen kadını Nano Banana kullanarak iyice bir güldüreyim dedim. Yukarıdaki fotoğrafı kesmeden verdim ve şu komutu kullandım: "she is laughing. photo should be a closeup to her face. make sure her face, make up and hair color are exactly identical.".